Cuộc đời Jaroslav Seifert kéo dài hơn 3/4 thế kỷ XX trên một đất nước trải qua nhiều chế độ chính trị khác nhau: Đếq uốc Áo Hung ( đến 1918 ), Cộng hoà Tiệp Khắc ( 1918 – 1960 ), Cộng Hoà XHCN Tiệp Khắc ( 1960 – 1990 ), Cộng Hoà Liên Bang Tiệp Khắc ( 1990 – 1992 ), Cộng Hoà Séc – Czech ( từ 1-1-1993 ).

Tuy khởi nghiệp là một nhàbáo, Jaroslav Seifert đã sớm từ bỏ lĩnh vực báo chí để chú tâm vào th ơca. Từ khuynh hướng siêu thực ban đầu, ông chuyển dần sang nội dung thời sự, chính trị, chọn thái độphản kháng, chống lại những chính sách độc tài, hạn chế tự do. Hội NhàVăn Tiệp Khắc ( mà ông làchủ tịch từ năm 1969 ) bị giải thể. Tác phẩm của Jaroslav Seifert bị cấm và chỉ được xuất bản dưới hình thức samizdat ( tự in ấn và phổ biến ) rồi được thế giới biết đến qua các bản dịch tiếng Anh xuất bản ở nước ngoài.

Một mảng lớn thơ ca của ông còn viết về những đề tài phi chính trị, ca ngợi tình yêu, hạnh phúc với những giá trị vĩnh cửu.

Năm 1984, Jaroslav Seifert được Viện Hàn Lâm Thuỵ Điển trao giải Nobel Văn học, vinh danh sự nghiệp ” thơ ca chứa đầy sự tươi mới, nhạy cảm và giàu sáng tạo, biểu hiện một hình ảnh rõ ràng của tinh thần và sự đa dạng không thểk huất phục của con người “.

TTS

 

 

TỰTRUYỆN

Thỉnh thoảng

Khi muốn nói về mình

Mẹ tôi thường kể:

Đời mẹ buồn và lặng lẽ

Mẹ luôn bước đi thật nhẹ

Nhưng lỡ khi tức giận

Và giậm mạnh chân,

Những chiếc tách, trước đây là của bà ngoại,

Kêu leng keng trên chạn bát dĩa,

Và khiến mẹ cười.

 

Khi tôi sinh ra, tôi nghe kể thế,

Một con bướm bay vào qua cửa sổ

Và đậu ở đầu giường mẹtôi,

Nhưng đồng thời có tiếng chó tru ngoài sân.

Mẹ tôi nghĩ rằng

Đó là điềm xấu.

 

Đời tôi hẳn làkhông hoàn toàn êm ả

Như đời của mẹ

Nhưng ngay cả khi tôi nhìn vào tháng ngày hiện tại

Một cách buồn bã

Như trong những khung ảnh rỗng không

Và những gìtôi thấy làmột bức tường bụi bặm

Cuộc đời trước sau vẫn tươi đẹp vô cùng.

 

Có nhiều khoảnh khắc

Tôi không thể nào quên

Những khoảnh khắc tựa những bông hoa rực rỡ

Với đủ mọi sắc màu,

Những buổi chiều đậm ngát hương thơm

Nh ưnhững trái nho đỏtía

ẩn dưới chùm l ábóng đêm.

 

Tôi đã say mê đọc thơ

Say mê yêu nhạc

Và bao giờ cũng ngỡ ngàng, tôi mày mò

Từ vẻđẹp này sang vẻ đẹp khác

Nhưng khi lần đầu tiên nhìn thấy

ảnh một phụ nữ khỏa thân

tôi bắt đầu tin ở những phép mầu.

 

Cuộc đời tôi qua mau

Cuộc đời quá ngắn

Cho những khát vọng lớn lao của tôi,

Những khát vọng không cùng,

Trước khi tôi nhận ra,

Ngày tàn cuộc đời đã đến gần.

 

Rồi cái chết sẽ đạp cửa nhàtôi

Và bước vào

Thảng thốt kinh hoàng tôi phải nín hơi

Và quên cả hít thở.

 

Mong sao tôi không b ịkhước t ừcái thời khắc

Được thêm một lần hôn đôi tay

Của người đã nhẫn nại và đều bước cùng tôi

Đi tiếp đi tiếp rồi đi tiếp

Và là người đãyêu hơn hết thảy.

( Autobiography )
LÀM THI SĨ

Từ lâu cuộc sống đã dạy tôi

Rằng âm nhạc và thơ ca

Là những điều đẹp nhất thếgian

Mà cuộc đời có thể đem lại cho ta

Ngoại trừ tình yêu, tất nhiên.

 

Trong một sách giáo khoa cổ

Do nhà in Hoàng đế ấn hành

Vào năm nhà thơ Vrchlicky qua đời

Tôi tìm chương nói vềthơca

Và thi pháp.

 

Rồi tôi bỏ một bông hồng trong chiếc cốc

Đốt ngọn nến

Và bắt đầu viết những câu thơ đầu tiên.

 

Hãy cháy lên, ngọn lửa của ngôn từ,

Và nổi bùng lên,

Cho dù ngón tay ta bỏng cháy.

 

Một ẩn dụ bất ngờ c ógiátrị hơn

Chiếc nhẫn đeo nơi ngón tay

Nhưng ngay cả Tự điển Gieo vần của Puchmajer

Với tôi cũng chẳng có ích gì mấy.

 

Tôi hoài công chọn lời tìm ý

Và cố  ýnhắm nghiền đôi mắt

Để nghe cho được dòng thơ đầu tiên

Nhưng rồi trong bóng tối, thay vì ngôn ngữ,

Tôi ch ỉthấy nụcười của một phụnữ

Và mái tóc theo gió tung bay.

 

Đấy hẳn là số phận của tôi

Mà tôi đã đeo đẳng suốt cuộc đời

Không mỏi mệt.

( To be a poet )
BÀI CA

Người vẫy chiếc khăn quàng trắng

và nói lời giã từ

Mỗi ngày một điều gì đó chấm dứt

Một điều gì đótuyệt vời chấm dứt.

 

Bồ câu đưa thư đập cánh vào không trung

Trên đường bay trở về;

Tuyệt vọng hay mong ngóng,

Bao giờ chúng ta cũng quay lại nhà.

 

Hãy lau nước mắt đi,

Và hãy cười bằng đôi mắt đẫm lệ.

Mỗi ngày một điều gì đó khởi đầu

Một điều g ìđó tuyệt vời khởi đầu

( Chanson )

 

 

BÀI CA CÁC THIẾU NỮ

Một con sông dài chảy qua thành phố

Hai bờ nối kết bằng bảy chiếc cầu

Ngàn cô gái đẹp dạo trên bến cảng

Tất cả các cô đều khác hẳn nhau.

 

Hòa nhịp đôi tim để sưởi ấm bàn tay

Trong ánh sáng của một tình yêu nóng bỏng

Ngàn cô gái đẹp dạo trên bến cảng

Tất cả các cô đều giống hệt nhau.

( Chanson des jeunes filles )

 

BÀI THƠ TÌM THẤY TRÊN TẤM THẢM TREO TƯỜNG

Thành phố Prague,

Với người đã trông thấy một lần

Cái tên này sẽ ngân mãi

Trong tim

Thành phố làmột bài ca quyện theo dòng năm tháng

Chúng ta vẫn mến yêu

Sao cho bài ca vẫn vang lên.

 

Hạnh phúc thay, những giấc mơ đầu tiên của tôi

Vẫn ngời sáng như những chiếc dĩa bay

Trên các mái nhà của thành phố

Để rồi sau đóbiến mất chẳng biết nơi đâu

Từ thời tôi còn trẻ.

 

Có một lần tôi áp má

Vào khối đá của bức tường cổ

ở đâu đóbên dưới sân Lâu đài

bỗng tôi nghe vọng lại

một tiếng gầm thét thảm sầu

Đấy là tiếng sấm sét từnhững thế kỷxa xăm

Thế nhưng phiến đá, ấm áp vàdịu dàng,

Của ngọn Bạch Sơn

Vẫn thìthầm bên tai tôi.

 

Hãy đi tới! và sẽ thấy ngạc nhiên

Hãy cất tiếng ca! và biết đang hát cho ai

Nhưng đừng nói dối.

 

Tôi đi tới và tôi không nói dối.

Chỉ trừ với các bạn, những người tôi yêu ơi,

Chỉ một chút thôi.

( Poème trouvésur une tapisserie )

 

BÀI CA VỀTUỔI THƠ

Này các cậu bé, hãy cho tôi chút đất sét

Tôi muốn cùng các cậu đắp một cái đập

Khỏi nhìn chiếc đồng hồ quả lắc

Khỏi nghe tiếng thời gian trôi qua

Và muốn lội trong dòng suối giá buốt

Mà không hề rét cóng tay chân

Và vẫn còn nhìn thấy trước mặt

Con đường đời dài vàđẹp vôcùng

 

( Chanson sur l’enfance)

 

NĂM 1934

 

Thật ngọt ngào khi nhớlại

Hạnh phúc của tuổi thanh xuân

Chỉdòng sông không cótuổi

Cối xay gióthôi không hoạt động

Ngọn gióthất thường vẫn thổi, dửng dưng.
Chỉcòn cây thánh giáởngãtưđường

Một vòng hoa xa cúc nhưchiếc tổkhông cóchim non

Trên vai Chúa Ki tô

Vàlàn sương nhưlời báng bổgiữa đám lau lách.

 

Hãy thương xót chúng tôi

Thời kỳcay đắng đãtới

Trên bờnhững dòng sông êm dịu

Đãhai năm rồi nhàmáy bỏhoang

Vàtrẻcon học lời đói khát

Trên gối những bàmẹ.

 

Vậy màtiếng cười của chúng vẫn ngân vang

Dưới cõi thinh lặng buồn rầu tang tóc

Trong ánh bạc.

 

Miễn làđiều đósẽđem lại cho chúng

Một tuổi giàhạnh phúc hơn nhiều

So với tuổi thơchúng tôi đãcho chúng.

 

 

( L’année 1934 )

 

 

 

NẾU VỚI BẠN CÂU THƠCŨNG LÀĐIỆU HÁT

 

 

Nếu với bạn câu thơcũng làđiệu hát

– nhưngười ta nói-

Tôi đãhát ca suốt cảđời

Tôi đãđến với những người trong tay không cógì

Vàsống cuộc đời qua ngày đoạn tháng

Tôi nhập bọn với họ. Tôi hát vềnỗi đau

Vềtín ngưỡng, đức tin của họ,

Vàtôi sống với họtất cảnhững gì

Họđang trải nghiệm. Ngay cảnỗi bồn chồn,

Yếu đuối, sợhãi, dũng khí,

Ngay cảnỗi buồn của người khốn khó.

Vàdòng máu của họ, khi tuôn chảy,

Đãtung tóe vào người tôi. Máu đãchảy nhiều rồi

Trên quêhương ngọt ngào của sông nước, cỏcây, hoa bướm

Vàcủa những phụnữsay đắm.

Tôi cũng đãngợi ca những phụnữ.

Yêu đương mùquáng

Tôi lảo đảo bước đi dọc đường đời

Vấp ngãtrên một cánh hoa lạc lõng

Hay trên bậc cấp ngôi giáo đường.

 

(Si pour vous les vers sont aussi un chant…)

 

 

CHIẾN ĐẤU VỚI THIÊN THẦN

 

Trời mới biết ai đãnghĩra

Cái hình ảnh u sầu đó

Vànói vềngười đãchết

Nhưnhững chiếc bóng sống động

Đi lang thang giữa chúng ta.
Vậy mànhững chiếc bóng ấy vẫn cóthực ởnơi đây

Bạn không thểkhông nhận ra chúng

Bao nhiêu năm qua tôi đãtập hợp quanh mình

Khánhiều chiếc bóng

Nhưng ởgiữa chúng

Chính tôi làkẻlang thang.
Những chiếc bóng tối tăm

Vàlặng thinh giữnhịp

Theo sựthinh lặng của tôi

Khi chiều dần xuống

Vàtôi côđơn.

Thỉnh thoảng chúng ngăn chặn ngòi bút của tôi

Khi tôi không đúng

Vàxua tan một ýnghĩxấu xa

Làm cho đau đớn.
Vài chiếc bóng lại lờmờ

Vàphai nhạt

Tôi không còn nhìn thấy ởđằng xa

Nhưng cómột chiếc bóng màu hồng

Vàrơi nước mắt.

 

Trong cuộc đời mọi người

Cũng cólúc

Mọi vật bỗng tối đen trước mắt

Con người thiết tha mong ước

Được ôm trong tay một cái đầu tươi cười

Con tim muốn được nối kết

Với một con tim khác

Dẫu làbằng những mối chỉkhâu

Vàđôi môi chẳng mong muốn gìhơn

Được chạm vào nơi

Con quạnửa khuya đãđậu trên người nữthần Pallas Athena

Khi chẳng được mời nóvẫn bay đến thăm

Nhàthơsầu muộn.

Điều đóđược gọi làtình yêu

Thôi cũng được

Cólẽlàtình yêu thật

Cóđiều làhiếm khi nóbền lâu

Nói gìchuyện yêu cho đến chết

Nhưtrường hợp những con thiên nga

Thường thìnhững cuộc tình nối tiếp nhau

Nhưnhững chuỗi quân bài nắm trong tay.
Cókhi đóchỉlàcái rung động khoái cảm

Thường kéo dài vàcay đắng

Cókhi chỉlàtiếng thởdài vànước mắt

Vàlại cókhi lànỗi chán chường

Đólàđiều buồn nhất.
Đãcómột lần tôi nhìn thấy một bóng hồng

Đứng trước cổng một ngôi nhà

Đối diện với nhàga Prague

Lúc nào cũng chìm trong làn khói.
Chúng tôi thường ngồi đấy, bên cửa sổ

Tôi nắm lấy đôi bàn tay mịn màng của nàng

Vànói lời yêu đương.

Chuyện nhưthếtôi rất tỏtường.

Nàng mất đãlâu

Những ánh đèn đỏnhấp nháy

Trên những đường rầy bên dưới.

 

Ngay khi cơn giómới chớm nổi

Thổi bay đi bức màn tối

Những đường rầy sáng loáng lên

Nhưnhững sợi dây của chiếc dương cầm kỳquái.

 

Thỉnh thoảng ta cóthểnghe tiếng hơi nước rít lên

Vàtiếng phìphòcủa đầu máy

Mang những khát vọng thảm hại của con người

Từnhững sân ga bụi bẩn

Vềnhững đích đến khác nhau

Thỉnh thoảng chúng cũng mang đi những người chết

Trởvềnhà

Vềcác nghĩa trang.
Giờtôi đãhiểu sao màđau đớn thế

Khi rứt bàn tay khỏi một bàn tay

Một đôi môi khỏi một đôi môi khác

Khi những vết nối bịtách ra

Khi người kiểm soát đóng sập

Cánh cửa cuối cùng của toa xe.
Tình yêu làcuộc chiến đấu không ngừng với thiên thần

Từsáng tới tối

Không khoan dung

Thường thìđịch thủluôn mạnh hơn

Nhưng thật khổthân cho người nào

Không hềnhận biết

Rằng thiên thần của mình không hềcócánh

Vàkhông hềban phúc.

 

 

( Struggle with the angel )

 

CÁI ĐẦU CỦA ( PHO TƯỢNG ) THÁNH NỮ ĐỒNG TRINH MARIA

 

Đólàmột thời khắc khác lạtrong năm.

Tôi mởcửa sổ,

những chiếc rèm kêu sột soạt

mùa thu đãđến rồi.

Vẫn đang còn óng mượt, với những giọt máu,

Vànhững vết buồn nhẹloang

 

Đólàthời khắc mànhững vết thương

Bắt đầu nhức nhối hơn.

Tôi đi thăm nhàthơVladimir Holan,

anh đang bệnh.

 

Anh ởgần chủng viện Lužice,
cóthểnói làbên trên dòng sông

Mặt trời vừa lặn sau những mái nhà

Con sông rìrầm khe khẽ

Vàxáo những quân bài ẩm ướt

Cho cuộc chơi buổi tối.

 

Tôi vừa mới bước vào

Holan đãđột ngột gấp sách lại

Và, chừng nhưđang giận dữ, anh hỏi

Tôi cótin cuộc sống vẫn còn sau khi chết

Hay một thứgìtệhơn thếkhông.

 

 

Nhưng tôi không nghe lời anh nói

Trên chiếc tủngăn đặt bên cánh cửa

Tôi thoáng thấy khuôn đúc một cái đầu phụnữ

Chúa ơi, tôi biết cái đầu này !

Nónằm kia, mặt dính sát đất,

nhưdưới một máy chém.

 

Đấy làđầu Thánh nữđồng trinh Maria

ởquảng trường Thành phốcổ.

Những người hành hương đãhạnóxuống,

Cách đây sáu chục năm,

Khi từNúi Trắng trởvề.

 

Họđãlật đổcây trụ

Cóbốn thiên thần vũtrang

Trên đóđặt pho tượng.

Cây trụnày cũng không thểcao bằng

TrụVendôme ởParis.

 

Hãy tha thứcho những người này

Tượng được dựng lên đểđánh dấu sựthất bại

Vàtủi hổ

Của dân tộc Tiệp

Vànhững người hành hương kia đang ngây ngất

Với những ngụm tựdo đầu tiên.

 

Ngày ấy tôi cómặt ởđócùng với họ

Vàcái đầu của pho tượng bịgẫy

Lăn lóc trên lềđường

Gần chỗtôi đứng

Khi nódừng lại

Đôi mắt thành kính nhìn

Đôi giày bụi bặm của tôi.

 

Bây giờ, nólại lăn vềphía tôi

Thếlàlần thứhai,

Vàgiữa hai khoảnh khắc đó

Làgần nhưcảmột đời người,

Chính làcuộc đời tôi.

Tôi không nói làcuộc đời hạnh phúc

Nhưng cũng đãđến đoạn kết rồi.

 

– Xin anh vui lòng nhắc lại cho tôi

Điều anh hỏi khi tôi vừa mới tới

Vàxin tha lỗi cho tôi.

 

( La tête de la vierge Marie. )

 

 

 

 

NHỮNG ĐÔI KHUYÊN TAI BẰNG SAN HÔ

 

Tất cảnhững gìđãrời bỏchúng ta

Vàchìm sâu trong dĩvãng

Dọc đường đánh mất một phần lớn

Bản chất của mình

Cái xấu nhạt nhòa, ta quên đi tội lỗi,

Rượu chua loét

Vànhững nụhôn sững lặng dưới vòm trời

Biến thành bài ca.

 

Khi anh mơvềvòng tay của em

Anh sáng tạo những câu thơ

Anh dạo bước quanh phòng

Vàngâm nga bên khung cửa trống

Ôi, những câu thơtrầm bỗng!

Chúng chẳng quácao siêu

Nhưng tràn đầy khát vọng chưa thỏa

Vàngôn từđắm say.

 

Em ép lòng bàn tay trên miệng anh

Khiến anh phải im lặng

Vàem hết sức che chắn

Đôi tai nhỏnhắn sững sờ

Trong khi đầu lưỡi anh

Quấn quýt nơi đôi tai với những nếp nhăn hồng

Nhưtrong một mêcung.

 

( Les boucles d’oreilles en corail )

 

 

 

ĐÔI KHI TA BỊTRÓI BUỘC BỞI NHỮNG HỒI ỨC

 

Đôi khi ta bịtrói buộc bởi những hồi ức

Vàkhông cóchiếc kéo nào cóthểcắt

Những sợi chỉdai bền

Hay những chiếc dây thừng!

 

Bạn cóthấy cây cầu kia bên Căn nhàNghệsĩ?

Chỉvài bước trước khi đến cầu

Cảnh sát bắn chết một công nhân

Đang bước đi ngay bên cạnh tôi.

 

Hồi đótôi chỉmới hai mươi

Nhưng bây giờcứmỗi lần đi qua chỗđó

Hồi ức trởlại với tôi

Cầm lấy tay dẫn tôi cùng chung bước

Đến chiếc cổng nhỏcủa nghĩa trang Do Thái

Nơi tôi đãchạy thoát

Khỏi loạt súng trường.

 

Năm tháng qua đi với bước chân mơhồ, lảo đảo

Kéo tôi cùng đi theo.

Năm tháng vùn vụt trôi qua

Cho đến khi thời gian ngừng lại.

 

 

( Sometimes we are tied down by memories )

 

 

 

 

ĐOẠN RỜI MỘT LÁTHƯ

 

 

Mưa suốt đêm tạt vào cửa sổ

Không thểnào ngủ

Tôi trởdậy bật đèn

Ngồi viết một láthư.

 

Nếu tình yêu cóthểbay xa

Điều tất nhiên chẳng xảy ra

Vànócũng không mấy khi ởgần mặt đất

Hẳn nósẽcảm thấy mêsay được ấp ủ

Trong cơn giónhẹthoảng qua.

 

Nhưng giống nhưnhững con ong giận dữ

Dồn những chiếc hôn ghen tị

Trên cơthểcon ong cái ngọt ngào

Vàmột bàn tay nóng vội

Níu chặt những gìcóthểvới tới

Vàlòng khao khát thìchẳng hềsuy giảm

Ngay cảcái chết cũng cóthểxảy ra

trong khoảnh khắc hân hoan

màkhông hoảng sợ

 

Nhưng nào ai đãmột lần tính được

Bao nhiêu yêu thương gởi gắm

Trong đôi vòng tay rộng mở.

 

Những láthưgửi cho phụnữ

Tôi vẫn chuyển qua cánh chim bồcâu

Ýthức tôi vẫn luôn sáng tỏ

Chẳng bao giờnhờcậy diều hâu

Vàcũng không nhờchim óđâu!

 

Dưới ngòi bút tôi thơkhông còn bay nhảy

Vànhưgiọt lệđọng lại nơi khóe mắt

Con chữcòn treo lại đàng sau.

Vàcuộc đời tôi, đến thời kỳcuối,

Giờchỉlàchuyến hành trình hối hảtrên con tàu:

 

 

Tôi đứng trong toa, bên cửa sổ

Ngày qua ngày

Chạy ngược vềquãng thời gian qua

Đểlẫn vào đám bụi mờu sầu

Cónhiều lúc tôi bất lực nắm lấy

Cái phanh cấp cứu của con tàu.

 

 

Cólẽsẽthêm một lần tôi bắt gặp

Nụcười một người phụnữ,

Đọng lại nơi mímắt

Nhưmột cánh hoa héo hắt.

Cólẽtôi sẽcòn được phép

Gởi đến đôi mắt nàng ít nhất làmột nụhôn

Trước khi chúng lạc mất trong bóng tối đen.

 

Cólẽsẽthêm một lần tôi nhìn thấy

Một mắt cáchân thon nhỏ

Nổi lên nhưviên ngọc

Toát ra vẻdịu dàng ấm áp,

Khiến tôi gần nhưnghẹt thởvìkhát khao.

 

Bao nhiêu điều con ngườiđành bỏlại phía sau

Khi chuyến tàu dửng dưng tiến lại gần

Ga Quên Lãng

Với khu vườn lan nhật quang lung linh mờảo

Trong hương hoa mọi thứđều bịlãng quên

K ểcả tình yêu nhân thế.

 

Đây đã là ga cuối:

Con tàu không đi xa hơn.

 

VĨNH BIỆT

Với cả triệu vần thơ trên thế giới

Tôi chỉ góp dăm ba đoạn thêm vào

Có lẽ chúng chẳng hơn gìtiếng dếkêu

Tôi biết thế. Xin tha thứ. Tôi đang tới hồi kết.

 

Thơ tôi chẳng phải là những dấu chân đầu tiên

Trên lớp bụi mặt trăng

Nếu có khi những vần thơkia toảsáng

Xét cho cùng chẳng phải ánh sáng của chúng đâu.

Tôi yêu ngôn ngữ này đã từ âu.

 

Và điều thúc đẩy những đôi môi thầm lặng

Phải run rẩy

Sẽ khiến các cặp tình nhân trẻ hôn nhau

Khi họ rong ruổi các cánh đồng rực đỏ sắc màu

Của chiều tà đang xuống

Muộn hơn ở vùng nhiệt đới.

 

Thơ đã đến với chúng ta từ lúc khởi đầu

Như yêu thương

Nhưnạn đói, như bệnh dịch, như chiến tranh

Cũng có lúc thơ tôi ngây ngô vụng dại

Nhưng tôi cũng không thanh minh.

Tôi tin rằng lời hay ýđẹp

Tốt hơn nhiều so với tàn sát và huỷ diệt.

 

( And now good- bye )

 

ThơJAROSLAV SEIFERT

THÂN TRỌNG SƠN dịch

Theo các bản tiếng Anh của Ewald Osers vàtiếng Pháp của Jean-Gaspard Páleníček .